Niewiele osób wie, iż budynek znajdujący się przy wejściu do parku miejskiego od strony placu Wolności, niegdyś końskiego rynku, jest tylko częścią budynku projektu najznakomitszych w historii Rawy architektów, a wybudowany został z przeznaczeniem na siedzibę komisji obwodowej.

Podczas spacerów ulicami Rawy Mazowieckiej zastanawiamy często się nad historią naszego miasta oraz poszczególnych budynków, które mogłyby nam opowiedzieć nie jedną interesującą historię. Niektóre z tych budynków umykają naszej uwadze przysłonięte przez pawilony handlowo – usługowe, przestają robić na nas jakiekolwiek wrażenie, jednak próba zapomnienia naszej regionalnej historii nie świadczy źle o tych często nieestetycznych  budynkach lecz o nas. Jednym z takich zapomnianych budynków w naszym mieście jest wzniesiony w latach 1824 – 1827 pałacyk carski.
Nazwa tego budynku wiąże się z miejscową tradycją, według której budynek wzniesiono z przeznaczeniem na miejsce postoju dla cara Aleksandra w drodze z Warszawy do Spały, miejsca carskich polowań.

Obiekt ten został zaprojektowany przez Bonifacego Witkowskiego, architekta województwa mazowieckiego. Budynek ten został zniszczony w czasie pierwszej wojny światowej. Pałacyk carski został odbudowany w okresie międzywojennym według projektu profesora Uniwersytetu Wileńskiego, Juliusza Kłosa. Niestety kolejna wojna również nie ominęła odbudowanego zaledwie kilka lat wcześniej budynku. Do chwili obecnej zachowało się jedynie boczne skrzydło, prawdopodobnie późniejsze, być może dobudowane w czasie odbudowy w latach międzywojennych.

Budynek usytuowany został na północnej pierzei utworzonego wówczas Nowego Rynku. Piętrowy budynek zbudowany był na planie litery L, z bocznym skrzydłem przy ulicy Małej. Główny akcent położono na architektonicznym ukształtowaniu elewacji frontowej. Środek jej zaakcentowany był niewielkim ryzalitem, nieco wyższym od reszty budynku i zwieńczony trójkątnym szczytem. W jego górnej części znajdowała się wnęka z dwiema jońskimi kolumnami, podtrzymującymi belkowanie pod szczytem, a w dolnej brama do obszernego holu. Dekoracja plastyczna ryzalitu składała się z piaskowych kroksztynów podpierających balkon we wnęce, ozdobionych główkami kobiecymi i palmetami oraz z wieńców ze wstęgami, umieszczonych nad oknami, a w latach międzywojennych umieszczono dodatkowo w tympanonie medalion z białym orłem. Ściany dolnej kondygnacji zaopatrzono, podobnie jak w ratuszu, we wnęki arkadowe z oknami.

Czytając opis tak bogato zdobionego budynku łza kręci się w oku. Dzisiejsze zdobienia tego budynku są niezwykle ubogie i nie zachwycają tak jak zachwycać musiały te istniejące w latach świetności budynku, ale pamięć o tym i o innych zbytkach naszego miasta powinna pozostać w naszej pamięci.

Wykorzystano materiały: Stanisław M. Zajączkowski “Powiat Rawski. Zarys dziejów do końca 1973 roku” .